Bewust gebruik van onvolmaakte apparatuur

In de virtuele kunstgalerij Anina loopt op dit ogenblik de tentoonstelling '(Un)reasonable Doubt' van de Antwerpse kunstenares Janna Beck. Inleider Raf Coenjaerts, directeur van de organisatie Kunst in Huis, vergeleek het werk dat Janna Beck op Anina exposeert, met de werkwijze van de surrealisten, met dien verstande dat de kunstenares zich niet laat leiden door haar diepe onderbewuste, maar door een bewust gebruik van de onvolmaaktheden van haar half krakkemikkige apparatuur.



"Bij de manier van werken van Janna Beck speelt het toeval een belangrijke rol en bepaalt in grote mate het eindbeeld," aldus Raf Coenjaerts. "Dit toevallige wordt veroorzaakt door gebruik van gedeeltelijk onvolmaakte apparatuur die niet volledig te beheersen valt. Deze aanpak vertoont gelijkenissen met de manier waarop in de
vorige eeuw de surrealisten te werk gingen. Ze lieten het onvoorspelbare en het onbewuste van de menselijke psyche de vrije loop. Ze lieten het resultaat van hun werk afhangen van plotseling opduikende vrije gedachtenassociaties."

Maar de inleider beklemtoonde dat Janna Beck het resultaat van haar werk niet laat afhangen van haar diepe onderbewuste, maar van een bewust gebruik van de onvolmaaktheden van haar half krakkemikkige apparatuur. "In dit geval gaat het om een professioneel digitaal toestel waarop ze een zelfgefabriceerde, onperfecte lens gemonteerd heeft. Deze lens, die ze met de hand naar voor of naar achter moet bewegen om het beeld enigszins scherp te krijgen, is een imperfect verlengstuk van haar blik."

De combinatie van digitaal toestel en analoge lens veroorzaakt volgens Raf Coenjaerts, zoals de titel van de tentoonstelling suggereert, een reasonable doubt over waar we mee te maken hebben, namelijk digitale of analoge beelden of een combinatie van beide. "Janna Beck tracht ons hier op het verkeerde been te zetten en laat het met analoge middelen vervormde en gemanipuleerde beeld infiltreren in het digitale beeld," stipte de inleider aan.

Raf Coenjaerts voegde er aan toe dit een bijzonder interessante attitude te vinden, waarbij door een kunstenaar vragen worden gesteld over de verhouding tussen realiteit, analoog en digitaal beeld en de kunstenaar. "Ik ben ervan overtuigd dat Janna Beck zelf actief een surreële wereld creëert, eerder dan dat ze deze ontmoet en vervolgens in beeld brengt. Haar foto's zijn geen gevolg, maar zijn zelf oorzaak van de surreële wereld die we zien," voerde hij aan.

"De beelden die Janna Beck ons bezorgt, geven de toeschouwer de indruk dat hijzelf door de zoeker kijkt," aldus de inleider. "Het beeld lijkt veroorzaakt door de beperktheden van het eigen oog. De toeschouwer wordt deelachtig aan het beeld. Hij wordt gedwongen op een persoonlijke, niet objectieve manier naar een vervormde wereld te kijken. Het is alsof we zelf kijken maar anderzijds toch ook niet helemaal zelf. A reasonable Doubt."

Raf Coenjaerts stelde daarbij dat de in beeld gebrachte onderwerpen meestal onherkenbaar zijn en veel aan de verbeelding overlaten. "Janna Beck wil dan ook geen afgesloten beeld, geen afgesloten verhaal tonen," benadrukte hij. "Het beeld mag geïnterpreteerd worden. De toeschouwer krijgt ook een rol toebedeeld, die van verteller of misschien dromenlezer. Hij mag zelf zijn rol in het verhaal bedenken. Door zichzelf te beperken in haar technische middelen enerzijds en anderzijds de deur te openen naar de oneindige mogelijkheden van het onbewuste, ontstaat bij dit werk een interessante spanning tussen toeschouwer, fotograaf en onderwerp."

Tenslotte wees Raf Coenjaerts op een opmerkelijke tegenspraak. "Janna Beck wil de wereld eerlijk in beeld brengen en wil daarom nauwelijks digitaal ingrijpen in haar eindproduct," wierp hij op. "Maar een zelf in elkaar geknutselde lens heeft geen moraliteitsbesef. Ze manipuleert, vervormt en verkleurt de werkelijkheid. Op vraag van de kunstenaar. Eerlijkheid in de kunst bestaat niet. Er bestaan alleen kunstenaars."